Bezpłodność i impotencja a rozwód kościelny

Zgodnie z normami zawartymi w Kodeksie Prawa Kanonicznego jednym z celów małżeństwa jest zrodzenie i wychowanie potomstwa. W związku z tym osoby chcące zawrzeć sakramentalny związek małżeński powinny być zdolne do podjęcia aktów, których celem jest powołanie nowego życia. Jaki ma zatem wpływ bezpłodność i impotencja na ważność zawartego małżeństwa? Czym jest impotencja? Impotencja a „rozwód kościelny” czyli stwierdzenie nieważności małżeństwa.

 Bezpłodność a ważność małżeństwa

Zgodnie z brzmieniem kan. 1084 par. 1 KPK – : „Niezdolność dokonania stosunku małżeńskiego uprzednia i trwała, czy to ze strony mężczyzny, czy kobiety, czy to absolutna lub względna, czyni małżeństwo nieważnym z samej jego natury”. Z powyższego kanonu wynika, że osoba, która jest zdolna do podjęcia stosunku małżeńskiego jest zdolna do zawarcia ważnie małżeństwa. Bezpłodność może stać się przyczyną nieważności małżeństwa, wtedy gdy dana osoba wprowadzi drugą stronę w błąd, krótko mówiąc gdy bezpłodność zostanie zatajona, bądź gdy dana osoba oszuka drugą celem pozyskania zgody małżeńskiej. W tej sytuacji może to być podstawa do prowadzenia procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa.

Nie można mówić o bezpłodności, w kontekście nieważności małżeństwa, w sytuacji gdy małżonkowie dowiedzieli się o bezpłodności jednej ze stron, bądź obydwu po zawarciu związku małżeńskiego. Czym innym jest bezpłodność a czym innym jest niemoc płciowa.

Impotencja a „rozwód kościelny”

Impotencja czyli niezdolność do dokonania aktu małżeńskiego. W kontekście prawa kanonicznego aby miała wpływ na ważność zawartego małżeństwa i aby stanowiła podstawę do prowadzenia procesu o tzw. „rozwód kościelny” musi spełniać określone warunki. Musi mieć charakter absolutny – osoba nie jest zdolna do współżycia ze wszystkimi osobami, bądź względny – osoba nie jest zdolna do współżycia ze swym współmałżonkiem. Polega na wrodzonym lub nabytym  braku występowania u mężczyzny – impotencja bądź kobiety – waginizm, zdolności do podejmowania aktów płciowych ze swej natury zmierzających do zrodzenia potomstwa. Impotencja może być podstawą do orzeczenia nieważności małżeństwa w przypadku gdy nie ma charakteru czasowego, jest trwała tzn. nie może zostać wyleczona. Dodatkowo niemoc płciowa musi być uprzednia, a więc istnieć przed zawarciem związku małżeńskiego. Impotencja musi być wreszcie pewna tzn. musi się opierać na niezbitych dowodach. W przypadku gdy osoby wstępują w związek małżeński i nie mają pewności czy u jednej ze stron nie występuje impotencja, wówczas nie należy zabraniać zawarcia związku małżeńskiego, a także nie można stwierdzić jego nieważności. Z powyższego wynika, że nie każda niemoc płciowa stanowi przeszkodę do zawarcia małżeństwa. Tylko taka, która charakteryzuje się określonymi przymiotami.

Postępowanie przed Sądem Biskupim

Trzeba zaznaczyć, że odsetek spraw prowadzonych przed sądami biskupimi z tytułu „impotencji” nie jest wysoki. Powyższe spowodowane jest tym, iż większość spraw prowadzonych jest z tytułu tzw. psychoseksualnej niezdolności do podjęcia obowiązków  małżeńskich w zakresie współżycia seksualnego lub prowadzony jest proces o dyspensę od małżeństwa zawartego lecz niedopełnionego. Zgodnie z przepisami prawa kanonicznego niemoc płciowa powoduje, że małżeństwo jest nieważnie zawarte mocą samego prawa naturalnego, w związku z tym nie można uzyskać dyspensy od tej przeszkody. W procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa uzyskanie wyroku pozytywnego w oparciu o tytuł impotencji następuje po stwierdzeniu przez biegłego, że miała ona charakter uprzedni i trwały.

kancelaria kanoniczna

adwokat kościelny Magdalena Pietrzyk

Powyższy artykuł powstał w oparciu o literaturę: P. Gajda, „Prawo małżeńskie kościoła katolickiego”, Biblos 2016.