Jaki wpływ ma miłość na ważność zawartego małżeństwa?

Miłość a ważność zawartego małżeństwa

Zagadnienie miłości małżeńskiej, jest istotne z punktu widzenia orzeczeń o stwierdzeniu nieważności małżeństwa prowadzonych np. z tytułu wykluczenia nierozerwalności małżeństwa i ma pośrednio wpływ na ważność zawartego małżeństwa.

Jest to związane z istniejącą już od dawnych czasów, w  Rocie Rzymskiej linią orzeczniczą, zgodnie z którą gdy istnieje miłość małżeńska, wówczas nie jest możliwe orzeczenie stwierdzenia nieważności małżeństwa, z uwagi na tytuł wykluczenia nierozerwalności małżeństwa przez jedną ze stron. Powyższe domniemanie, nie ma jednak zastosowania w przypadkach tzw. hipotetycznego wykluczenia nierozerwalności małżeństwa, w momencie gdy jedna ze stron postanowi, iż zakończy związek małżeński, w sytuacji gdy zaistnieją okoliczności danego rodzaju np. bycie nieszczęśliwym w małżeństwie, niedochowanie wierności przez drugą stronę itp.

Kolejnym tytułem, który może być rozpatrywany w kontekście braku miłości małżeńskiej jest kan. 1095 KPK, tj. niezdolność natury psychicznej. Oczywistym jest, że gdy jedna ze stron dotknięta jest jakimś zaburzeniem, anomalią nie jest w stanie obdarować drugiego człowieka miłością, w tym przypadku działania danej osoby zmierzają raczej ku wyrządzeniu mu krzywdy. Małżeństwo może być wówczas ukierunkowane wyłącznie na zdobywanie korzyści, nie dawanie, a branie. W tym przypadku możemy mówić o nieważności zawartego małżeństwa.

Wymiar prawny miłości małżeńskiej

W konstytucji Gaudium et spes, miłość małżeńska nie jest ukazana jako cel małżeństwa, a jako coś co ma realizować cel owego małżeństwa tj. dobro potomstwa oraz dobro małżonków.

Na temat miłości małżeńskiej, już od czasów soborowych, wielokrotnie wypowiadały się sądy kościelne. Po samym soborze, można było dostrzec tendencję trybunałów kościelnych do przeprowadzania stwierdzeń nieważności małżeństw, gdzie nie było miłości małżeńskiej. Powyższe spotkało się z krytyką ze strony Roty Rzymskiej, która kierowała się zasadą: matrimonium facit partium consensus.

Wskazać należy, że Trybunał Roty Rzymskiej pojmował przedmiotową miłość małżeńską, w znaczeniu nie erotycznym, bądź psychologicznym, a jako dar z siebie, który związany jest z prawami i obowiązkami osób, które zawierają związek małżeński. Kluczowe jest tutaj tzw. amoris actus, czyli oddanie się stron, które jak zostało wyżej wspomniane dotyczy małżeństwa in feri, nie zaś małżeństwa in facto esse.

Istotne znaczenie, z punktu widzenia przedmiotowego zagadnienia, ma wyrok Sygnatury Apostolskiej c. Staffa, z dnia 29.11.1975 r. „Jeśli miłość rozumie się jako akt woli, poprzez który kontrahenci przekazują i przyjmują  się wzajemnie stając się mężem i żoną to miłość jest tym samym, co zgoda małżeńska. Przez ten akt obydwie strony dają sobie wzajemnie i przyjmują w sposób trwały i wyłączny – w zakresie aktów, które z natury swojej są najpełniejszym wyrazem miłości małżeńskiej. Jeśli taki akt woli, który z istoty swojej ma charakter ofiarowania siebie samego, a więc jest aktem miłości, nie jest podjęty, małżeństwo nie jest zawarte. w tym znaczeniu, i tylko w tym znaczeniu, miłość jest przyczyną wewnętrzną i istotną umowy małżeńskiej, a konsens stron może być nazwany także aktem miłości, przez który wola obojga kontrahentów daje i przyjmuje prawa do ciała, trwałe i wyłączne, w porządku aktów obiektywnie otwartych na zrodzenie potomstwa, tj. aktów właściwych miłości małżeńskiej. Dla uniknięcia jednak wszelkich nieporozumień należy potwierdzić, że zgoda małżeńska wywołuje właściwy sobie skutek tj. powstanie małżeństwa w swoim konkretnym istnieniu, nie dlatego, że jest aktem miłości, lecz dlatego, że jest aktem woli paktującej, przez który obydwie strony zamierzają realnie ustanowić wspólnotę małżeńską z prawami i obowiązkami, które są właściwe małżeństwu”

W świetle powyższego wyroku, stwierdzić należy, iż miłość małżeńska ma walor prawny, tylko wtedy, gdy rozumiana jest jako akt woli, gdzie strony wzajemnie się oddają i przyjmują, celem ustanowienia wspólnoty małżeńskiej, analogicznie jak ma to miejsce w trakcie zawierania konsensusu małżeńskiego.

adwokat kościelny Warszawa

Magdalena Pietrzyk