Konkubinat

Konkubinat

Konkubinat jest jednym ze stanów faktycznych, powodującym zaistnienie tzw. przeszkody przyzwoitości publicznej, a który może powodować zaistnienie przesłanek do procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa, błędnie nazywanego „rozwodem kościelnym”, „unieważnienie ślubu”, „unieważnieniem małżeństwa”.
Zgodnie z doktryną mowa jest tu o konkubinacie odznaczającym się przymiotem publiczności i notoryczności kan. 1093 KPK.
Z uwagi na znaczną problematykę powyższego zagadnienia, w artykule tym będę posiłkować się stanowiskiem W. Góralskiego zawartym w Przeszkody małżeńskie w prawie kanonicznym, Warszawa 2016 r.

Co oznacza notoryczność i publiczność?

Niestety prawodawca nie wyjaśnił pojęć „notoryczny” i „publiczny”. Niemniej jednak, jak wskazuje W. Góralski w Przeszkody małżeńskie w prawie kanonicznym, Warszawa 2016 r. Konkubinat notoryczny to taki, którego nie da się ukryć ani mu zaprzeczyć. Konkubinat ten jest odnotowany publicznie i nie podlega wątpliwościom, odnosi się do faktu, który jest znany wszystkim i nie można zakładać, że fakt ten pozostaje komuś nieznany.
Przymiot publiczności można definiować w kontekście kan. 2197 KPK z 1917 r. oznacza, iż konkubinat notoryczny to taki, który jest już faktycznie rozgłoszony, bądź łatwo go będzie udowodnić, w odniesieniu do okoliczności, które go dotyczą. Drugi pogląd w zakresie definicji „publiczności” , związany jest z kan. 1074 KPK „przeszkodę uważa się za publiczną jeśli może zostać udowodniona w zakresie zewnętrznym”. Jak wskazuje W. Góralski większość doktryny stoi za stanowiskiem pierwszym. Należy zatem wskazać, że istotą przeszkody przyzwoitości publicznej jest związek osób, który jest czymś rażącym w opinii publicznej. Związek ten dotyczy przypadków publicznie i powszechnie znanych. Prawodawca nie przewidział natomiast żadnych skutków prawnych dla przypadków konkubinatów tajnych, nikomu nieznanych.

Czym jest konkubinat?

W Kodeksie Prawa Kanonicznego brak jest konkretnej definicji konkubinatu, co częstokroć powoduje zaistnienie wątpliwości zarówno po stronie kapłanów jak i osób, które chcą wstąpić w związek małżeński, bądź po prostu innych osób zainteresowanych tą tematyką. Posiłkując się stanowiskiem kanonistów, znów posłużę się poglądem zaprezentowanym przez W. Góralskiego, który wskazuje na kilka elementów, które charakteryzują relację konkubencką:

a) trwały, nieformalny związek mężczyzny i kobiety na sposób małżeński;
b) związany najczęściej, choć niekoniecznie ze wspólnym życiem stron;
c) związek ma być oparty na relacji seksualnej.

Brak intencji zawarcia małżeństwa

Wskazać i podkreślić należy, że tym co odróżnia konkubinat od innych związków formalnych jest brak intencji zawarcia małżeństwa.

Niezrozumienie przeszkody przyzwoitości publicznej

Przeszkoda przyzwoitości publicznej ma szczególne znaczenie wśród wszystkich przeszkód, z powodu jej niezrozumienia. Bardzo często bowiem, bazując na samych skojarzeniach, rozpoczynając analizę przeszkody przyzwoitości publicznej w odniesieniu do konkubinatu, pierwszym skojarzeniem jest to, że nie mogłyby ważnie zawrzeć ze sobą związku małżeńskiego osoby, które żyły wcześniej w jakimkolwiek tzw. wolnym związku. Tymczasem jak wskazuje W. Góralski prawodawca nie ma na celu uniemożliwienia człowiekowi uregulowania sytuacji nieprawidłowej. Dlatego też, zawarcie związku małżeńskiego pomiędzy osobami żyjącymi w konkubinacie, bądź pomiędzy osobami żyjącymi dotychczas w nieważnym związku, jest wręcz pożądane jako droga do uzdrowienia ich niewłaściwej sytuacji życiowej.

Kiedy ustaje przeszkoda przyzwoitości publicznej?

Przeszkoda przyzwoitości publicznej w wyniku relacji konkubenckiej, jeśli występuje i spełnia wskazane powyżej elementy (tj. trwały, nieformalny związek mężczyzny i kobiety na sposób małżeński; związany najczęściej, choć niekoniecznie ze wspólnym życiem stron; związek ma być oparty na relacji seksualnej, ma charakter trwały jest notoryczny i publiczny). Powyższe oznacza, że przeszkoda ta nie ustaje wraz z ustaniem przyczyny, która ją spowodowała, tj. przez zerwanie pożycia przez zerwanie konkubinatu. Ponieważ przeszkoda ta jest przeszkodą pochodzącą z prawa kościelnego, może ustać przez udzielenie dyspensy od niej.

adwokat kościelny Warszawa

Magdalena Pietrzyk